نقد و بررسی فیلم پیر پسر| اثری که در جشنواره‌های فیلم روتردام و ترانسیلوانیا تقدیر شد

رویداد۲۴ | مازیار وکیلی: پیرپسر فیلمی محصول سال ۱۴۰۰ به کارگردانی اُکتای براهنی است. فیلم داستان دو برادر نگون بخت بنام رضا و علی را روایت می‌کند که با پدر مستبد و زورگوی خود غلام باستانی زندگی می‌کنند. تهیه کنندگی فیلم را بابک حمیدیان برعهده داشته است و حسن پورشیرازی، حامد بهداد، لیلا حاتمی و محمد ولی زادگان در آن بازی کرده‌اند. این فیلم تاکنون در جشنواره‌های فیلم روتردام و ترانسیلوانیا مورد تقدیر قرار گرفته است. این فیلم همچنین جایزه بهترین فیلم جشنواره گالوی ایرلند را کسب کرده است. این فیلم هم از جمله فیلم‌های توقیفی در دولت قبل است که با مساعدت وزارت ارشاد دولت مسعود پزشکیان در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر برای منتقدان و روزنامه نگاران به نمایش درآمده است.

اُکتای براهنی پسر یکی از مشهورترین و پُرآوازه‌ترین شعرا و منتقدین فرهنگی ادبیات ایران رضا براهنی است. این سابقه کار را برای فیلمسازی مانند اُکتای براهنی سخت می‌کند، چون مدام با پدر نامدارش مقایسه می‌شود و همین موضوع باعث می‌شود به شکل دیگری قضاوت شود. براهنی که علاقه زیادی به ادبیات روسیه دارد پیش از ساخت پیر پسر، پل خواب را با الهام از جنایت و مکافات ساخت و حالا برای ساخت پیرپسر سراغ منابع مختلفی در ادبیات رفته که مهم‌ترین آنها جنایت و مکافات داستایفسکی است. پیرپسر، اما به اندازه منابع اقتباسش فیلم خوبی نشده است. مشکل اصلی پیرپسر شعارزدگی فیلم است. متاسفانه براهنی در این فیلم به سیاق بسیاری از فیلم‌های اُرگانی شعار‌های خود را بلند بلند فریاد زده و خواسته با استفاده از یک مضمون قدیمی و جذاب یک فیلم ۱۹۰ دقیقه‌ای بسازد که در این راه ناکام بوده است.

آیا پیرپسر به لحاظ سینمایی فیلم خوبی است؟

پاسخ به این سوال بسیار سخت است. چون پیرپسر از آن فیلم‌هایی است که تماشاگر را مرعوب می‌کند. کما این که پس از تماشای پیرپسر در پردیس سینمایی ملت تماشاگران زیادی شروع به دست زدن برای فیلم کردند. اما اگر کمی فکر کنیم متوجه می‌شویم پیرپسر هم تفاوت چندانی با فیلم‌های اُرگانی که فقط شعار می‌دهند ندارد. در پیرپسر هم با یک مضمون مشخص (پدرکُشی) طرف هستیم که قرار است در طول فیلم توسط کارگردان تقبیح شود. فیلمساز در همان ده پانزده دقیقه ابتدایی با تاکید بر روی کتاب برادران کارامازوف خودش را لو می‌دهد و اگر تماشاگر قدری باهوش باشد متوجه هدف و استراتژی او می‌شود. اما براهنی با تمام وجود تلاش می‌کند که ماجرای فیلم را کش دهد و تماشاگر را مجاب کند که دارد حرف مهمی می‌زند. اما مشکل شخصیت پردازی خصوصاً شخصیت پدر که بسیار رقت انگیز و بامزه از کار درآمده باعث شده فیلمساز به هدف خود نرسد.

 سال‌ها پیش براهنی پدر تلاش کرد تا با برخی نوآوری‌ها مسیر ادبیات فارسی را برای همیشه عوض کند، اما کار به جایی رسید که به جای شعر گفتن گفت: تیکادو، تیکادو، تیکادو. شوربختانه چهره‌های فرهنگی هم برای او شروع کردند به دست زدن. حالا و بعد از سال‌های طولانی پسر همان پدر فیلمی ساخته بنام پیرپسر که مانند بسیاری از شعر‌های پدر بد است، اما هم چنان هواداران سینه چاکی دارد که برای او هم دست می‌زنند. تا زمانی که چنین فضای استادیومی بر فرهنگ ایران حاکم است آیا می‌توان از دریچه منطق درباره یک اثر هنری حرف زد؟